Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir? Kullanım Alanları Nelerdir?

Bilişsel ve davranışçı terapinin birlikte kullanımıyla oluşan bilişsel davranışçı terapi (BDT), günümüzde psikoterapi alanında en yaygın terapi yöntemlerinden biridir. Bu yaklaşımda terapist, danışanın yaşamında sorunlara yol açan olumsuz düşünceleri ve bu düşüncelere bağlı davranış kalıplarını belirler. Ardından, bunların yerine daha gerçekçi, dengeli ve olumlu düşünce ve davranışların geçmesine katkı sağlar. Dolayısıyla hem düşünce hem davranış boyutunda değişimi amaçlar. Bu nedenle bilişsel davranışçı terapi nedir konusu birçok kişinin merak ettiği bir konudur.

Genel olarak ifade edecek olursak BDT, bilişsel terapinin düşünce odaklı yaklaşımı ile davranışçı terapinin eylem odaklı tekniklerini birleştirir. Bu sayede danışanın düşünceleri, duyguları ve davranışları arasındaki ilişkiyi bütüncül bakışla inceler. Terapist, bu üç unsurun birbirini nasıl etkilediğini danışana gösterir. Böylelikle sorunların yalnızca belirtilerini değil, altında yatan nedenlerini de ele alır. Süreç boyunca danışan, kendi düşünce ve davranışlarını gözlemler. Aynı zamanda da bunları sorgulama ve değiştirme becerisini geliştirir.

Bu çerçevede BDT yalnızca seans sırasında değil, günlük yaşamda da devam eden bir değişim sürecidir. Ankara terapi merkezleri başta olmak üzere birçok merkezde yaygın bir kullanımı vardır. Tarihsel olarak BDT’nin kökleri, 20. yüzyılın ortalarına uzanır. Yöntemin temel taşları, Albert Ellis’in geliştirdiği rasyonel duygusal davranış terapisi (REBT) ve Aaron Beck’in geliştirdiği bilişsel terapi (BT) ile oluşmuştur. Ellis, insanların olumsuz duygularının ve uyumsuz davranışlarının olaylardan çok olaylara bakış açısından kaynaklandığını savunur. Ki bu nokta, bilişsel davranışçı terapi nedir konusunda önemli bir noktadır.

Diğer taraftan Aaron Beck, depresyon ve anksiyete gibi sorunlarda “otomatik olumsuz düşüncelerin” etkisini ortaya koyar. Ve bunları değiştirmeye yönelik teknikler geliştirir. Her iki yaklaşım da kişinin yaşamındaki dışsal koşullar değişmese bile düşünce ve davranış değişikliğiyle ruh sağlığında önemli iyileşmeler oluşacağını savunur. Bu özellikleriyle BDT, birçok psikolojik sorun karşısında faydalı bir terapi çeşididir. Ülkemizde ve yurt dışında psikolojik danışmanlık merkezleri bu terapi yöntemini sıkça uygular.

Bilişsel Davranışçı Terapinin Temel Özellikleri Nelerdir?

Bilişsel davranışçı terapi düşünceler, duygular ve davranışlar arasındaki güçlü ilişkiyi temel alır. Bu sayede psikolojik sorunları anlamayı kolaylaştırır. Olumsuz düşünce kalıplarını fark etmeye yardımcı olur. Bilişsel davranışçı terapi nedir konusunda bu terapinin temel özellikleri birçok açıdan zihin açıcıdır. Kısaca ifade edecek olursak, temel özellikleri şu şekildedir:

• Yapılandırılmış bir terapi çeşididir: Terapi süreci önceden planlı bir çerçeveye sahiptir. Her seansın belirli bir gündemi, konusu ve hedefleri vardır. Böylelikle danışan ve terapist, sürecin yönünü net bir şekilde takip eder.

• Kısa sürede başarılı olma şansına sahiptir: Çoğu durumda 5 ila 10 seans arasında sona erer. Yapısı itibariyle gereksiz uzatmalardan uzak durur. Bu özellik, hızlı sonuç almak isteyen kişiler için avantaj sağlar. Ki bu yüzden bilişsel davranışçı terapi nedir konusunda bu da önemli bir püf noktasıdır.

• Hedefleri öne çıkarır: BDT, terapinin başında dile gelen somut hedeflere ulaşmayı amaçlar. Bu hedefler, danışanın yaşam kalitesini artırmaya yöneliktir. Üstelik terapist, süreç boyunca ilerlemeyi düzenli olarak izler. Örneğin ergenlerde davranış bozukluğu gibi konularda daha hızlı sonuçlar verir.

• Düşünce ve davranış bağlantısını inceler: Kişinin düşüncelerinin duygularını ve davranışlarını nasıl etkilediği üzerinde durur. Olumsuz veya işlevsiz düşünceleri belirler ve bunlara yeni şekiller verir. Böylelikle davranışlarda olumlu değişimler sağlar.

• Sorun çözme becerilerini geliştirir: Kişiye stresle baş etme ve problem çözme stratejileri öğretir. Bu sayede birey yalnızca mevcut sorunlarını değil, gelecekteki zorlukları da daha etkili şekilde yönetir. Ki bu da bilişsel davranışçı terapi nedir konusu bağlamında önemli bir noktadır.

• Şimdiki zamana yoğunlaşır: BDT, geçmiş olayların derin analizinden ziyade güncel sorunlara yoğunlaşır. Ancak geçmiş deneyimler, mevcut düşünce kalıplarını anlamak için gerektiğinde inceleme konusu olur. Esas amaç ise mevcut olumsuz duygu ve davranışları değiştirmektir.

• Esnek ve çok yönlüdür: Çocuklardan yetişkinlere kadar farklı yaş gruplarında başarılı sonuçlar verir. Ayrıca kültürel farklılıklara ve bireysel ihtiyaçlara göre farklı teknik kullanmaya uygundur. Bu nedenle geniş bir kullanım alanına sahiptir.

Bilişsel Davranışçı Terapinin Kullanım Alanları Nelerdir?

Son yılların en dikkat çeken terapi çeşitlerinden biri olan bilişsel davranış terapisinin birçok alanda uygulaması mevcut. Ancak tedavinin başarılı olması için danışanın sürece aktif katılımı gerekir. Nitekim terapi türleri arasında BDT, hastanın sorunlarını ve hedeflerini belirlemekle başlar. Öncelikle terapist ve danışan, birlikte bir tedavi planı oluşturur. Terapinin başarısı, hedeflere uygun olduğu ölçüde gerçekleşir. Bilişsel davranışçı terapi nedir diye merak edenler için bu terapinin kullanım alanları kısaca şu şekildedir:

• Obsesif Kompulsif Bozukluk

• Anksiyete ve Panik Bozukluk

• Travma Sonrası Stres Bozukluğu

• Depresyon

• Madde Bağımlılığı

• Fobi Tedavisi

• Aile ve Evlilik ile Cinsellikle İlgili Sorunlar

• Yeme Bozuklukları