Bilişsel Terapi Nedir? Kullanım Alanları Nelerdir?

Bireysel terapi türleri ve özellikleri bağlamında bilişsel terapi en çok merak edilen terapi çeşitlerinden biridir. Psikoloji tarihinde Albert Ellis ve Aaron Beck, bu terapi çeşidinin en önemli teorisyenleri olarak kabul görmekte. Bilişsel terapi nedir diye merak edenler için kısaca ifade edecek olursak bu terapi, kişinin yaşadığı duygusal sıkıntıların ve problemli davranışların temelinde bozuk düşünce kalıplarının olduğunu savunur. Bu nedenle tedavi sürecinde ilk adım, işlevsel olmayan düşüncelerin farkına varmaktır. İkinci adım ise onları sağlıklı ve mantıklı düşüncelerle değiştirmektir.

Bilişsel terapi nedir konusunda en önemli noktalardan biri, bu terapi çeşidinin düşünce, duygu ve davranış ilişkisine dayanmasıdır. Bu yaklaşıma göre, kişinin olaylara yüklediği anlam ve bu anlamdan doğan düşünceler, duygusal tepkilerini ve davranışlarını doğrudan belirler. Örneğin, bir iş görüşmesinde “Kesin başarısız olacağım” şeklindeki otomatik bir düşünce, kişide yoğun kaygı ve çekingen davranışlar oluşturur. İşlevsel olmayan bu düşünce, yarattığı içgörüyle hem duygusal hem de davranışsal olarak kişiye zarar verir. Dolayısıyla içgörü nedir psikoloji bağlamında bu açıdan önemli bir konudur.

Bilişsel terapinin temel amacı, bireyin düşünce süreçlerine yeni bir şekil vermektir. Böylelikle olumsuz duygusal tepkileri minimuma indirmek ve daha yapıcı davranışlar geliştirmek mümkün olur. Bu nedenle terapi sürecinin odak noktası genellikle şimdiki zamandır. Geçmiş travmalar veya bilinçaltı süreçler göz ardı edilmez. Ancak bilişsel terapi nedir bağlamında şu nokta önemlidir. Bu terapide ana hedef, bireyin şu anda yaşadığı sorunlar ve bunların arkasındaki düşünce kalıplarıdır.

Bilişsel terapinin en önemli yöntemlerinden biri düşünce kalıplarını değiştirmektir. Terapi destek hizmeti veren uzman psikolog, kişinin otomatik olumsuz düşüncelerini tespit eder. Ardından bunların doğruluğunu sorgulamasına yardımcı olur. Daha sonra kişinin bu düşüncelerin yerine yapıcı düşünceler koymasını sağlar. Bu süreçte kişi, olumsuz düşüncelerini nasıl tanıyacağını ve onlarla nasıl başa çıkacağını öğrenir. Bir diğer yöntem ise bilişsel yeniden yapılandırmadır. Bu yöntemde kişi, zihninde oluşan olumsuz yorumları fark eder. Ve onları daha dengeli düşüncelerle değiştirir.

Bilişsel Terapinin Temel Özellikleri Nelerdir?

Bilişsel terapinin merkezinde, psikolojik sorunların altında yatan bozuk düşünce kalıplarını değiştirmek vardır. Ki bu nokta, bilişsel terapi nedir bağlamında en önemli noktalardan biridir. Bu terapinin temel amacı, bireyin düşünce süreçlerini daha sağlıklı ve gerçekçi hale getirerek duygusal dengesi ile davranışlarında kalıcı iyileşme sağlamaktır. Kısaca ifade edecek olursak, bilişsel terapinin öne çıkan temel özellikleri şu şekildedir:

• Düşünce, duygu ve davranış ilişkisine dayanır: Kişinin olayları yorumlama biçiminin duygularını ve davranışlarını belirlediğini savunur.

• Bilişsel yeniden yapılandırma tekniklerini kullanır: Olumsuz ve ezbere düşünceleri sorgular. Böylelikle yerlerine olumlu ve yapıcı düşüncelerin geçmesine zemin hazırlar.

• Olumsuz düşünceleri değiştirmeyi hedefler: İşlevsel olmayan ve zarar verici düşüncelerin yerine gerçekçi ve yapıcı düşüncelerin geçmesini amaçlar.

• Kalıcı değişimi hedefler: Bilişsel terapi sadece semptomları minimalize etmez. Aynı zamanda da olumsuz düşünce döngülerinin tekrar etmesini önler.

• Şimdiki zamana yoğunlaşır: Geçmiş yaşantılar yerine, bireyin şu anki problemleri ve düşünce kalıpları üzerinde durur. Bu bağlamda örneğin ergenlerde davranış problemleri ve çözüm yolları bağlamında uygun bir terapi çeşididir.

• Kısa sürede sonuç verme potansiyeli taşır: Düzenli terapiler sayesinde birçok problemde birkaç ay içinde belirgin ilerleme sağlar. Ancak danışanın bu süreçte katılım durumu ve terapinin başarısına inanması da önemlidir.

• Problem çözme becerisini geliştirir: Bireyin karşılaştığı sorunlara daha mantıklı ve etkili çözümler üretmesine yardımcı olur. Olumsuz düşüncelerle baş etmeyi öğrenen kişi, psikolojik sorunlarla daha etkin mücadele eder.

• Kişisel farkındalığı artırır: Danışan düşüncelerini, duygularını ve tepkilerini daha iyi tanımayı öğrenir. Böylelikle kendisiyle ilgili daha akılcı ve gerçekçi hedefler koyar.

Davranışçı ve Bilişsel Terapinin Benzerlik ve Farklılıkları Nelerdir?

Psikoterapi alanında bireysel terapi türleri ve özellikleri içinde en çok karşılaştırılan yaklaşımlardan ikisi davranışçı terapi ve bilişsel terapidir. Her ikisi de bilimsel temellere dayanan, yapılandırılmış ve hedef odaklı yöntemlerdir. Ancak yoğunlaştıkları alanlar ve uygulama teknikleri açısından belirgin farklılıklar söz konusudur. Bilişsel terapi nedir diye merak edenler için bu benzerlik ve farklılıkları da kısaca ele alacağız.

Benzerlikleri:

• Şimdiki zamana yoğunlaşırlar: Her iki terapi de geçmişin derin analizinden çok, bireyin şu an yaşadığı sorunları ve semptomları ele alır. Aile içi iletişimin önemi gibi konularda her ikisi de faydalıdır.

• Pratik çözüm üretirler: Her iki terapinin de amacı, kişinin günlük yaşamında daha sağlıklı ve işlevsel davranışlar sergilemesini sağlamaktır. Ve bu nokta, bilişsel terapi nedir konusunda önemli bir püf noktasıdır.

• Deneyimlerin etkisine inanırlar: Her ikisi de bireyin yaşadığı olayları nasıl yorumladığının, duygularını ve davranışlarını doğrudan etkilediğini kabul eder.

• Yapılandırılmış ve hedef odaklı terapi çeşitleridir: Her ikisi de süreç planlıdır. Bu nedenle belirli teknikler ve adımlar izlerler.

Farklılıkları:

• Odak noktaları: Bilişsel terapi, kişinin düşüncelerine yoğunlaşır. Özellikle olumsuz ve işlevsiz düşünceleri değiştirmeyi hedefler. Davranışçı terapi ise davranış değişikliğine yoğunlaşır. Düşünce süreçlerine daha az müdahale eder.

• Temel amaç: Bilişsel terapide temel amaç, düşünceleri değiştirerek duygusal denge ve davranış iyileşmesi sağlamaktır. Oysa davranışçı terapide temel amaç, davranışları doğrudan değiştirerek kişinin yaşam kalitesini artırmaktır. Ki bu da bilişsel terapi nedir bağlamında kritik bir noktadır.

• Yöntem yaklaşımı: Bilişsel terapi, olumsuz düşüncelerin kaynaklarını tespit edip bunları gerçekçi ve yapıcı düşüncelerle değiştirmeyi amaçlar. Fakat davranışçı terapi, öğrenme ilkelerine dayalı tekniklerle (maruz bırakma, pekiştirme vb.) problemli davranışları ortadan kaldırmayı hedefler.

• Günlük deneyimlere yaklaşım: Bilişsel terapi, güncel yaşam olaylarını ve bunların tetiklediği düşünce ve duygu döngülerini analiz eder. Oysa davranışçı terapi, daha çok belirli davranışları değiştirmeye yoğunlaşır. Bu bakımdan, geçmiş deneyimlerin analizine çok yer vermez.

Bilişsel Terapinin Kullanım Alanları Nelerdir?

Terapi çeşitleri arasında bilişsel terapinin birçok kullanım alanından bahsetmek mümkün. Nitekim 1960’ların sonlarından itibaren psikolojik destek türleri arasında bu terapi şekli birçok alanda yaygınlaştı. Düşünce süreçlerini değiştirmeyle ilgili çalışmalar ise bilişsel davranışçı terapinin doğmasını sağladı. Bilişsel terapi nedir diye merak edenler için bu terapinin kullanım alanlarını da kısaca ele alacağız. Genel olarak ifade edecek olursak, bilişsel terapinin en yaygın kullanım alanları şu şekildedir:

• Depresyon

• Anksiyete Bozukluğu Tedavisi

• Obsesif Kompulsif Bozukluk

• Travma Sonrası Stres Bozukluğu

• Bilişsel Bozukluklar