Elisabeth Kübler-Ross Yas Kuramı ve Yasın 5 Evresi

Yas tutma süreci birçok insan için zor bir süreçtir. Kaybın ardından oluşan üzüntü ve matem, birçok kişiyi yıpratır. Yas tutma sürecinde önemli birçok faktör vardır. Bunlar arasında en önemlileri, yas tutan kişinin bireysel özellikleri, kaybedilen kişiyle bağı ve bireyin başa çıkma stratejileridir. Bunların yanı sıra gelişimsel faktörler ve bireyin sosyal destek ağı da yas sürecinde önemlidir. Yas süreci hakkında Elisabeth Kübler-Ross, 5 farklı evreden bahseder. Bu evreler inkar, öfke, pazarlık etme, depresyon ve kabullenme şeklindedir. 

Kübler-Ross’un Kuramına Göre Yas Sürecinin Evreleri

İnkar: Elisabeth Kübler-Ross’a göre yas sürecinin ilk evresi inkardır. Bu evrede kişi, “Neden benim başıma geldi, neden ben?” gibi sorular sorar. İnkar evresinin en önemli belirtisi kaçınma davranışıdır.

Öfke: Birey bu evrede çevresini suçlayarak kontrol edemediği hislerini öfkeyle dışa vurur. Hislerini bu şekilde kontrol etmeye çalışır. Üstelik beklenen tepkileri göstermeyerek geçerliliği olmayan tedavi yöntemlerine başvurabilir. Bu durum, profesyonel psikoterapi hizmetleri konusunda duyduğu ihtiyacı artırır.

Pazarlık etme: Yas sürecinin pazarlık evresinde kişi, durumu kabul noktasına gelmiştir. Bu yüzden, ruh halindeki dalgalanmaların yoğunluğu daha düşüktür. Acıyı kabul etmesi, ruh halinde rahatlama meydana getirir. Ancak yoğun üzüntü duymaya devam eder. Bu nedenle özel bir pazarlık stratejisi geliştirir. Üzüntüyle baş etmek için birtakım anlaşmalar yaparak gerçeği değiştirmeye çalışır.

Depresyon: Kaybı olan kişinin gerçekle yüzleştiği, inkar ve öfkeden sıyrıldığı dönemdir. Yas sürecinin 5 evresi içinde bu dönemde matem acısı ve sıkıntısı hakimdir. Buna bağlı olarak kişi kendisini depresyon içinde hisseder. Bu depresyonun seviyesi ise kişiden kişiye farklıdır. Ruhsal çöküntünün etkisiyle kişi, çevresiyle ilişki kurmaktan kaçınır. Ayrıca uykusuzluk ve yeme problemleri yaşamaya başlar. Fakat farkındalık düzeyi arttıkça yas süreci düzelmeye başlar.

Kabullenme: Gerçeğin kabul edildiği dönemdir. Nitekim duyguların açığa çıktığı bu aşamada kişi, yeni yaşam sürecine uyum sağlar. Yas sürecinin son evresi olan bu aşamada, dışa dönük bir haldedir. Yas sürecini sindirdikçe kişinin çevresine uyumu artar.

Elisabeth Kübler-Ross’a göre yas sürecinin 5 evresi kişiden kişiye değişir. Yani her birey bu süreci aynı sırayla yaşamaz. Yas süreci, bu sürecin uzunluğu, süreçte oluşan duygular her bireyde farklıdır. Ayrıca keder ve yas kavramı da birbirinden farklıdır. Nitekim yas süreci ortalama 6 ay sürer. Fakat 6 ay ile 1 yıl arası normaldir. 1 yılı aşan yas sürecinde bastırma davranışı oluşur. Keder ise çok daha uzun sürebilir.