Kabul ve Kararlılık Terapisi ACT Nedir? Nasıl Ortaya Çıktı?

Psikoterapi alanında son yıllarda en çok ilgi gören yaklaşımlardan biri kabul ve kararlılık terapisidir. İngilizce Acceptance and Commitment Therapy ifadesinin kısaltmasıyla ACT olarak da bilinen bu yaklaşım, birçok psikolojik sorunun tedavisinde kullanılmakta. Steven C. Hayes ve arkadaşları tarafından 1980’lerin sonlarında geliştirilen ACT o günden bu yana giderek daha popüler hale geliyor. Siz de bu terapi yöntemini merak ediyor musunuz?

Kabul ve Kararlılık Terapisi Nedir?

Kısaca ifade edecek olursak kabul ve kararlılık terapisi, bilişsel davranışçı terapi temelinde geliştirilmiş bir psikoterapi yaklaşımıdır. Bu yaklaşımın adı, İngilizce “acceptance” (kabul) ve “commitment” (kararlılık) kavramlarından gelmekte. Nitekim bu iki kavram, aslında ACT’nin temel ilkelerini ortaya koymakta. Başka bir deyişle ACT yaklaşımı nedir diye merak edenler için kabul ve kararlılık kavramı, bu yaklaşımın iki temel ilkesini ortaya koyması bakımından önemlidir.

ACT yaklaşımında terapist, bireylerin olumsuz duygu ve düşüncelerini, psikolojik sorunlara yol açan yaşam ve davranış koşullarını bireyin kabul etmesini teşvik eder. Burada esas amaç, bireyin kendi deneyimleriyle barışık şekilde yaşamasını sağlamaktır. Ki bu nokta, kabul ve kararlılık terapisi nedir diye merak edenler için kritik önemdedir. Nitekim bu deneyimler ne kadar acı verici olursa olsun, bunları bastırmak için yaptıkları bireyi daha fazla mutsuz eder. Oysa kabullenme ve kararlılık terapisi olumsuz duygu ve düşüncelerle başa çıkma stratejileri olarak kabullenmenin gücünü kullanır.

ACT yaklaşımının ikinci ilkesi kararlılıktır. İngilizce commitment kavramıyla ifade edilen bu ilke, bireyin kendi değerlerine uygun şekilde hareket etmesini amaçlar. Terapist ACT ile danışanın kendisi için anlamlı hedeflere doğru adım atmasını teşvik eder. Bu bakımdan, kabul ve kararlılık terapisi nedir diye merak edenler için kısaca şunu söylemek mümkün. Bu terapi, bireylerin değerlerine dayalı hedefler belirlemelerine ve bunlara ulaşmalarına yardımcı olan bir terapi yaklaşımıdır.

Kabul ve Kararlılık Terapisini Kim Buldu?

Son yıllarda giderek popülerleşen ACT hakkında en çok merak edilen sorulardan biri “Kabul ve kararlılık terapisi kime aittir?” sorusudur. ACT ilk olarak Amerikalı psikolog Steven C. Hayes ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir. 1980’lerin sonlarında ortaya çıkan ACT yaklaşımı, zaman içinde farklı uygulama alanları kazandı ve sağlam temellere oturdu. Günümüzde birçok psikolojik sorunun tedavisinde ACT kabul kararlılık terapisi kullanılmakta.

Lisans eğitimini Loyola Marymount Üniversitesi’nde tamamlayan Steven C. Hayes, yüksek lisans ve doktorasını Batı Virginia Üniversitesi’nde tamamladı. Daha sonra Nevada Üniversitesi’nde psikoloji alanında çalışmaya başladı. 1986 yılında profesörlük kadrosuna ataması gerçekleşti. Bilişsel davranışçı terapi alanında yaptığı çalışmalar, zaman içinde ACT’nin temellerini atmasını sağladı. Böylelikle klinik psikoloji, davranışsal analiz ve bağlamsal davranış bilimi alanında önemli çalışmalara imza attı. Kabul ve kararlılık terapisi nedir diye merak edenler için bu çalışmaların önemi büyüktür.

ACT Kabul ve Kararlılık Terapisi Nasıl Ortaya Çıktı?

Psikoloji alanındaki çalışmaları sırasında Steven C. Hayes, insan davranışlarının dil ve bilişsel süreçlerle nasıl etkileşime girdiği konusu üzerinde yoğunlaştı. Bu konudaki gözlem ve değerlendirmeleri ACT’nin temellerini atmasını sağladı. Hayes aslında kendi anksiyete sorunlarıyla başa çıkma stratejilerini geliştirmek istiyordu. Bu konuda mevcut yöntemleri yetersiz buluyor, kişinin kendisiyle daha farklı bir iletişim kurması gerektiğine inanıyordu. Kabul ve kararlılık terapisi nedir diye merak edenler için bu düşünceler oldukça önemli.

Steven C. Hayes’e göre dil, insan psikolojisi üzerinde büyük bir öneme sahiptir. Kişinin kendisiyle veya çevresiyle kurduğu iletişim, psikolojisini doğrudan etkiler. İnsanları duygu ve düşüncelerine bağlayan dildir. Bazı durumlarda dil, psikoloji üzerinde ciddi olumsuz etkilere yol açar. Hayes’in bu düşünceleri daha sonra ACT’nin temel kavram ve tekniklerini şekillendirmesini sağladı. Nitekim kabul ve kararlılık kavramlarının temelini kişinin kendisiyle kurduğu iletişim oluşturmaktaydı.

Bilişsel davranışçı terapi yöntemi, birçok psikolojik sorunun çözümünde önemli katkılar sağlamakta. Örneğin borderline kişilik bozukluğu tedavisi sürecinde BDT yaklaşımı oldukça faydalıdır. Ancak ACT’nin daha genel ve esnek bir yaklaşım olması, bu terapiyi bazı durumlarda BDT’ye karşı daha avantajlı hale getirmekte. Alanında uzman terapist psikologlar yerine göre bazen BDT’yi, bazen de ACT’yi tercih edebilir.

Kabul ve Kararlılık Terapisinin Faydaları Nelerdir?

ACT terapisi hakkında en çok merak edilen konulardan biri de bu yöntemin faydalarıdır. Kabul ve kararlılık terapisi nedir diye merak edenler için bu faydalardan da kısaca şu şekilde bahsetmek mümkün:

• Duygusal ve psikolojik esneklik: Bireyin olumsuz duygu ve düşüncelerle başa çıkma becerilerini geliştirir. Psikolojik açıdan esneklik kazanan bireyler sorunlarıyla daha kolay mücadele eder. Kendini daha az yargılayan bireyler, olumsuz içsel deneyimlere karşı daha toleranslı olur.

• Depresyonu azaltma: Bireyin depresif düşüncelerden kurtulmasına katkı sağlar. Bu durum özellikle depresif dönemdeki bipolar bozukluk hastaları için son derece faydalıdır.

• Öfke ve stres yönetimi: Bireyde öfke ve stres yaratan koşullar hakkındaki farkındalıkları artırır. Böylelikle bireyde bunlarla daha kararlı mücadele etme isteği yaratır.

• Anksiyeteyle mücadele: Bireyde kaygı bozukluğu sorununu tetikleyen konular hakkında farkındalıkları artırır. Birey bunları kabullendiği ölçüde duygu ve düşüncelerini kontrol etmede kararlılık gösterir.

• Değerli yaşam isteği: Kendisini çeşitli bakımlardan eksik veya değersiz hisseden bireyler, ACT terapisi ile kendi değerlerine ve hedeflerine uygun bir yaşam sürdürme arzusu hisseder. Değerlere ve hedeflere odaklanma bireyin hayatını daha anlamlı ve tatmin edici hale getirir.

• Kronik sağlık sorunlarıyla baş etme: Fiziksel sağlık sorunlarının kronik hale gelmesi bireyin yoğun ağrı ve acı çekmesine neden olur. ACT terapisiyle bu hislerle başa çıkma becerisi artar.

• Bağımlılıktan kurtulma: Kabul ve kararlılık terapisinin en önemli faydalarından biri de bağımlılıkla mücadeledir. Bu konuda bireyin olumsuz duygu ve düşünceler karşısında kabul ve kararlılık davranışları bağımlılıktan kurtulmaya katkı sağlar.

• Yaşam kalitesini artırma: Tüm bunların bir sonucu olarak bireyin yaşam kalitesi artar. Üstelik kendisi için olduğu kadar çevresi için de daha anlamlı ve değerli ilişkiler kurma becerisi gelişir.