Psikolojik Manipülasyon Nedir?
- psikolojipenceresi
- 12 Ara 2024
- 3 dakikada okunur
Psikolojik manipülasyon kısaca, bireylerin kendi isteklerini gerçekleştirmek için başkalarını psikolojik yöntemlerle kontrol etmesini sağlayan davranış şeklidir. Yaygın ifadesiyle gaslighting olarak da bilinir. Psikolojik manipülasyonla hayatın birçok alanında karşılaşmak mümkün. Nitekim manipülatörler, mağdurun gerçeklik algısından şüphe ettirir ve onu kontrol altında tutmak için çeşitli yöntemler kullanırlar.
Psikolojik Manipülasyon (Gaslighting) Yöntemleri Nelerdir?
Psikolojik manipülasyonun farklı birçok yöntemi vardır. Nitekim başta zihinsel çarpıtma, duygusal sömürü, inkâr ve suçlama olmak üzere manipülasyon için farklı pek çok yöntem kullanılır. Bunlar arasında en yaygın olanları şu şekildedir:
Suçlama: Manipülatör, kendi hatalarını mağdura yükler.
Gerçeği çarpıtma: Gerçekleri çarpıtarak mağdurun gerçeklik algısını değiştirir.
Yanlış bilgiler verme: Kasıtlı olarak yanlış bilgiler vererek mağduru yanlışa sürükler.
Duygusal şantaj: Mağduru duygusal baskı altında bırakıp isteklerini elde etmeye çalışır.
Öfke ve tehdit: Öfke patlamaları veya tehdit yoluyla mağduru zorlar.
İnkâr: Somut gerçekleri veya olayları inkâr ederek kurbanın hafızasından şüphe ettirir.
Mağduru oynamak: Kendini mağdur gösterip kurbanı suçlu hissettirir.
Sürekli eleştiri: Mağduru sürekli eleştirerek özgüvenini zedeler.
Sessiz kalma: Mağdurun sözlerine cevap vermeyerek onu cezalandırır.
Aşırı övgü: Aşırı övgüler yaparak mağduru etkiler ve kontrol altına alır.
Sözde övgü: Övgü gibi görünen ifadelerle mağduru küçük düşürür.
Başkalarını kullanma: Mağdurun çevresindekileri manipüle ederek onu haksız gösterir.
Karşılaştırma: Mağduru başkalarıyla karşılaştırarak ona kendisini eksik hissettirir.
Başarısızlıkları vurgulama: Mağdurun başarısızlıklarını sürekli gündeme getirerek özgüvenini sarsar.
Duyguları küçümseme: Mağdurun duygularını küçümseyerek değersizleştirir.
Kendini öne çıkarma: Kendi duygu ve düşüncelerini öne çıkararak mağdurunkileri önemsizleştirir.
İzolasyon: Mağduru sosyal çevresinden izole ederek kendisine bağımlı kılar. Bunun sonucunda mağdurda sosyal anksiyete ve benzeri sorunlar oluşur.
Sürekli yardım veya onay bekleme: Mağduru aşırı yük altında bırakmak için sürekli yardım veya onay bekler.
İnsanlar Neden Psikolojik Manipülasyona Başvurur?
Psikolojik manipülasyonun arkasındaki motivasyonlar farklı nedenlere dayanır. Bunlardan biri, çıkarlarını koruma arzusudur. Herhangi bir nedenle çıkarlarının zarar görmesinden endişe edenler manipülasyon yoluyla çıkarlarını korumak isteyebilir. Böyle bir durum karşısında mağdur, farkındalıklarını yüksek tutmak durumundadır. Çünkü kendi yararına gördüğü şeyler aslında manipülatörün çıkarlarına hizmet eder.
Manipülasyona başvurmanın bir diğer nedeni güç ve kontrol arzusudur. Bazı insanlar çevreleri üzerinde güç göstermekten ve onları kontrol etmekten keyif alır. Evlilikte psikolojik manipülasyon örnekleri büyük ölçüde bununla ilgilidir. Genellikle erkeğin kadına yönelik güç ve kontrol arzusu, evlilikte psikolojik şiddetin farklı türlerine zemin hazırlar.
Manipülasyon nedenlerinden bir diğeri empati noksanlığıdır. Bazı insanlar çevrelerini anlama becerisinden yoksundur. Kişide eğer narsistik kişilik bozukluğu varsa kendisine olan sevgisi ve dikkati üst düzeydedir. Bu durum, başkalarının duygu ve düşüncelerine kayıtsız kalmasına neden olur. Bu tür kişiler genellikle farklı manipülasyon çeşitlerini birlikte kullanır.
Psikolojik Manipülasyonla Nasıl Mücadele Edilir?
Herhangi bir nedenle psikolojik manipülasyona maruz kaldığınızdan şüphe ediyorsanız, öncelikle durumu netleştirmeniz gerekir. Bunun için farkındalıklarınızı yüksek tutmalı ve kendinize güvenmelisiniz. Manipülatörler, karşılarındaki kişinin psikolojik durumu ve çevresel faktörlere bağlı olarak farklı yöntemler kullanır. Farkındalıklarınızı yüksek tutarsanız bu yöntemlerin neler olduğunu daha kolay anlarsınız.
Psikolojik manipülasyonla mücadele konusunda önemli bir diğer yöntem sınırları netleştirmektir. Nitekim manipülatör, mağdurun hep daha fazla fedakârlık yapmasını ister. Eğer sınırlarınızı netleştirip korursanız bu konuda fazla hareket şansı tanımazsınız. Neyi nereye kadar kabul edebileceğiniz hakkında net bir tutum sergilemezseniz manipülatör bundan cesaret alır.
Psikolojik manipülasyon tekniklerinin en önemli ortak özelliği, mağdura kendisini değersiz hissettirmektir. Bu yüzden, kendi değerinizin farkında olmalı ve kendinizi asla değersiz hissetmemelisiniz. Kendi değerinin farkında olanlar duyguları küçümseme, başarısızlıkları vurgulama veya benzeri yöntemlerden fazla etkilenmez.
Manipülatörle nasıl iletişim kuracağınız da bu bağlamda önemli bir diğer konudur. İletişim becerilerinizi ne kadar geliştirirseniz bu konuda o kadar başarılı olursunuz. Sözlü veya fiziksel tacizlere etkili bir karşı strateji, birçok sorunun büyümeden kapanmasına katkı sağlar. Yanlış iletişim şekilleri ise sorunların daha da zor bir hale gelmesine yol açar.
İletişim konusunda olduğu gibi sosyal çevre ve destek ağları da psikolojik manipülasyonla mücadelede önemli bir konudur. Manipülatörün sosyal izolasyon tehdidine boyun eğmeden mutlaka çevrenizden destek almalısınız. Bu sayede manipülatör, karşısında güçlü bir direnç görür ve davranışlarını gözden geçirme ihtiyacı hisseder.
Mücadele konusunda ayrıca profesyonel yardım ve destek kanallarından yararlanmayı da tercih edebilirsiniz. Psikolojik manipülasyon teknikleri nedeniyle kişide bazen derin ruhsal bunalımlar oluşur. Bunlarla tek başına mücadelede zorluk çeken kişiler için psikolojik destek hizmetleri oldukça faydalıdır.
