Psikolojik Şiddet Türleri ve Nedenleri Nelerdir?

Psikolojik şiddetin farklı pek çok türünden bahsetmek mümkün. Genel olarak ifade edecek olursak, bunlar arasında en önemlileri şunlardır:

• Yetenek ve becerileri küçümseme: Küçümseme davranışı, bir şeyin değerini önemsizleştirme anlamına gelir. Bu yöntemde kişiye, sahip olduğu yetenek ve becerilerin değersiz olduğu hissettirilir. Örneğin, “Bu senin başarın değil, bunu şansa borçlusun!” türünden ifadeler bu tür bir anlayışa dayanır.

• Kişiyle veya yaptığı işlerle alay etme: Alay etme davranışı, kişinin yaptığı işleri, aldığı kararları veya bizzat kendisini alay konusu haline getirmektir. Beyaz yakalılar arasında bunun birçok örneğine rastlanır. Söz gelişi, “Bu mu senin en başarılı projen!” türünden ifadeler bu yöntemi yansıtır.

• Suçlu hissettirme: Mağdura kendisini suçlu hissettirecek söylem ve davranışlar bu grupta yer alır. Örneğin, “Hep kendini düşünüyorsun, beni hiç düşünmüyorsun!” türünden ifadeler suçlu hissettirme kapsamına girer.

• Küsmek veya surat asmak: Duygusal sömürünün bir çeşididir. Kişiyi istemediği davranışları yapmak zorunda bırakır. Mağdura karşı ilgisiz davranmak veya surat asmak, suçluluk duygusunu kalıcı hale getirir. Bu davranış nedeniyle mağdur her yaptığının yanlış olduğunu düşünmeye başlar.

• Tehdit veya korkutmak: Mağdura çeşitli şekillerde zarar vereceğini söyleyerek gerçekleşir. Bu yöntem, “Şunu şunu yapmazsan şöyle şöyle yaparım” türünden bir formülasyona sahiptir. Tehdit ve korkutma yöntemi, mağduru psikolojik açıdan büyük bir baskı altına alır.

• Utandırmak veya aşağılamak: Mağduru zayıf yönlerinden dolayı utandırarak veya aşağılayarak uygulanan psikolojik şiddet çeşididir. En çok fiziksel özellikler veya başarısızlıklara yönelik sözlerle gerçekleşir.

• İlgisizlik veya dışlamak: Mağdurun başarılarını görmezden gelmek, onu yok saymak şeklinde gerçekleşen psikolojik şiddet türüdür. Güzel bir işe imza atan bir çalışanın yöneticisi tarafından takdir edilmemesi ilgisizliğe bir örnektir. Dışlama ise kişiyi sosyal çevresinden dışlayarak gerçekleşir.

• Manipülasyon veya kontrol etmek: Mağduru kendi iradesi dışında davranışlar gerçekleştirmeye zorlayan psikolojik şiddet türüdür. Örneğin, “İşini gerçekten seviyorsan bunları yaparsın!” türünden cümleler bu tür bir şiddet barındırır. Manipülasyon giderek kişinin tüm hayatını, ilişkilerini, kararlarını kontrol etme çabasına dönüşür.

İnsanlar Neden Psikolojik Şiddete Başvurur?

İnsanların psikolojik şiddete başvurmasının çeşitli nedenleri vardır. Bu nedenlerin ardında yatan motivasyonlar da farklıdır. Bunlar büyük ölçüde bireyin psikolojik yapısı, hayat deneyimleri ve sosyal çevreyle ilgilidir. Genel olarak ifade edecek olursak, insanların psikolojik şiddete başvurmasının nedenleri kısaca şu şekildedir:

• Güç ve kontrol arzusu: Bazı insanlar başkaları üzerinde güç ve kontrol arzusuna sahiptir. Bu arzunun tatmini için psikolojik şiddet kullanırlar. En çok duygusal psikolojik şiddet yöntemlerini tercih ederler.

• Üstünlük hissi: Psikolojik şiddeti kullanan kişiler, kendilerini daha güçlü ve üstün hissetme eğilimindedir. Özellikle özgüven eksikliği içinde olan kişilerde üstünlük hissi fazladır. Evlilikte psikolojik şiddet ve benzeri davranışların temel nedenlerinden biri budur. Hatta fiziksel ve psikolojik şiddet boşanma kararına yol açar.

• Kendi eksikliklerini gizleme: Kendi yetersizliklerini veya başarısızlıklarını gizlemek isteyen kişiler, başkalarıyla alay etme veya onları küçümseme eğilimindedir. Örneğin hakaret suçu psikolojik şiddet kapsamında en çok bu nedenle ortaya çıkar. İş yeri psikolojik şiddet çeşitlerinin önemli bir bölümü de bu nedenle oluşur.

• Geçmiş travmalar veya kötü deneyimler: Kişinin geçmişte yaşadığı fiziki veya psikolojik şiddet, bu davranışları normal gibi algılamasına neden olabilir. İlişkide psikolojik şiddet türleri bu nedenle sürekli artma eğilimindedir.

• Empati eksikliği: Başkalarının duygularını anlamada zorluk çeken kişiler, duygusal şiddeti farklı araçlarla kolayca uygulama eğilimindedir. Empati kuramadıkları için verdikleri zararların farkına bile varamazlar.

• Savunma mekanizması: Kişinin kendi eksiklerinin ortaya çıkmasını önlemek adına savunma mekanizması olarak şiddete başvurması mümkündür. Özellikle mesleki psikolojik şiddet çeşitleri birer savunma mekanizması olarak açığa çıkar.

• Kıskançlık ve rekabet: Bir kişinin başarıları veya özellikleri diğer kişilerde kıskançlık duygusu yaratabilir. Rekabet duygusu da başkalarını aşağılama veya küçük görmeye neden olabilir. Kendini öne çıkarmak isteyen kişiler psikolojik şiddetin bu araçlarını kullanma eğilimindedir.

• Toplumsal normlar ve cinsiyet rolleri: Bazı toplumlarda psikolojik şiddetin çeşitli türleri normal karşılanır. Özellikle ataerkil toplumlarda kadınlar üzerinde uygulanan psikolojik ve duygusal şiddeti bu yüzden kanıksama eğilimi hakimdir.